این روزها با گسترش تحریم های بی سابقه بر علیه جمهوری اسلامی ایران، مسئله اقتصاد مقاومتی به صورت جدی و گسترده از سوی مقام معظم رهبری بیان شده است و از همه ارگان ها و سازمان ها و آحاد جامعه خواسته شده است که به این مسئله اهمیت قائل شوند و آن را در حوزه مسئولیت های خود اجرایی کنند .
در این میان صدا و سیما برای معرفی این موضوع مهم مسئولیت بسیار سنگینی بر دوش دارد و می تواند با معرفی اقتصاد مقاوتی در قالب های مختلف فیلم سریال گزارش خبر و .....مردم را به آن تشویق کند .
یکی از ابزارهای خوب صدا و سیما برای معرفی این مسئله، معرفی سیره پیامبر اکرم و امامان معصوم در این مسئله است که چگونه با تاکید و توصیه بر مدیریت صحیح اقتصاد ،توانستند جامعه آن روز را از چنگال مشکلات رهایی بخشند و به همین جهت تصمیم گرفتیم در این مقاله به برخی از ابعاد اقتصاد مقاومتی در زندگی رسول خدا صلی الله علیه و آله بپردازیم تا به عنوان الگویی مناسب در این حوزه هم برای مسئولین و هم برای مردم در جامعه معرفی شود .
مقام معظم رهبری در سخنرانی های متعدد برای موفقیت در حوزه اقتصاد مقاومتی چهار رکن مهم و اساسی را بیان کردند و فرمودند باید این چهار رکن در دستور کار سازمان ها و دستگاه هی اجرایی قرار بگیرد، این 4 رکن اصلی شامل اصلاح الگوی مصرف، کار و اشتغال، مصرف کالاهای داخلی و استفاده از همه ظرفیت ها در کشوراست.
با مطالعه سیره پیامبر اعظم در می یابیم که یکی از ابعاد زندگی رسول خدا موضوع اقتصاد مقاومتی بوده است و حضرت با تاکید و توصیه های متعدد بر این چهار رکن اساسی توانستند بر دشمنان پیروز شوند و این پیروزی می تواند درس مهمی برای کشور و جامعه ما باشد.
رکن اول اصلاح الگوی مصرف:
سیره رسول خدا سراسر ساده زیستی و پرهیز از هر گونه اسراف و تبذیر بود چنانچه پیرامون شخصیت پیامبر اینگونه نقل می کنند (کـان رَسُول اللّه (ص ) خَفیفُ الْمَؤُونَةٌ: یعنی در زندگی ساده زیستی را انتخاب کرده بود.)( سیری در سیرهء نبوی،ص 201)
و به همین جهت با اسراف و رفاه طلبی به شدت مبارزه می کرد و چنانچه در کتب تاریخی بیان شده است هدیه پیامبر به افراد رفاه طلب یک زمین خشک و بی علف بود که از آنها می خواست که آن را آباد کنند .
رکن دوم:کار و اشتغال
سیره و سنت پیامبر اکرم بر این بود که اگر جامعه ای بخواهد مستقل و قدرتمند به حیات اجتماعی و سیاسی خود ادامه بدهد، ناچار به اشتغال زایی و مبارزه با بیکاری و تن پروری است و به همین جهت برای رسیدن به این هدف مهم بر اشتغال زایی و فعالیت افراد در جامعه تاکید می کرد و خود نیز برای ایجاد کار برای جوانان تلاش می کرد .
در سیره پیامبر بسیار دیده می شود که افرادی فقیر به خدمت پیامبر می رسیدند اما حضرت به جای اینکه به آنها کمکی کند انها را به کار و تلاش تشویق می کرد :
رسول خدا بیکاری و تکدی گری را لکه سیاهی می دانست که در قیامت افراد به آن دچار می شوند و به همین جهت برای ایجاد کار و تولید ملی در جامعه دو اقدام مهم انجام می دانند :
اول اینکه سرمایه اولیه ای را تهیه و در اختیار افراد جویای کار قرار می دادند تا اینکه صاحب کسب و کار شوند
دوم اینکه با افراد جویای کار مشورت و سپس آنها را راهنمایی می کردند تا بتوانند شغل مناسب و مورد مورد علاقه خود را پیدا کنند:
نقل است یکی از یاران رسول خدا صلی الله علیه و آله دچار فقر و محرومیت شده بود. روزی به پیشنهاد همسرش تصمیم گرفت به خدمت آن حضرت برود و با بیان مشکلی که برایش پیش آمده، از رسول خدا صلی الله علیه و آله کمک بخواهد. وی با همین نیت به حضور رسول خدا صلی الله علیه و آله رفت، اما قبل از اینکه سخنی بگوید، حضرت به او فرمود: «هر کس از ما کمکی بخواهد، ما به او کمک می کنیم، ولی اگر خود را بی نیاز بداند و دست حاجت پیش مخلوقی دراز نکند، خداوند او را بی نیاز می کند.» او با شنیدن این سخن به خانه برگشت. روز دوم و سوم نیز هنگامی که برای گرفتن کمک از رسول خدا صلی الله علیه و آله نزد آن حضرت رفت، همین سخنان را از ایشان شنید. این بار احساس کرد به خودش اعتماد و اطمینان بیشتری دارد. ازاین رو، به سراغ یکی از دوستانش رفت و تیشه ای از او به امانت گرفت. سپس به صحرا رفت و مقداری هیزم جمع کرد و فروخت و شب از دسترنج خود مقداری آذوقه تهیه کرد. روز بعد، دوباره کار خود را از سر گرفت و مدتی نگذشت که از همین راه، صاحب سرمایه و ثروت شد. روزی رسول خدا صلی الله علیه و آله او را دید و لبخندی زد و فرمود: «نگفتم هر کس از ما کمکی بخواهد، ما به او کمک می کنیم، ولی اگر خود را بی نیاز بداند و دست حاجت پیش مخلوقی دراز نکند، خداوند او را بی نیاز خواهد کرد) ( داستان راستان، ج 1، ص 6)
طبق سیره پیامبر اعظم اولین وظیفه مسئولین در جامعه اسلامی برای مبارزه با تحریم ها اهمیت دادن به موضوع اشتغال و ایجاد شغل های مناسب برای جوانان جویای کار است ،چرا که می توان اشتغال را به عنوان یکی از مهمترین ارکان در اقتصاد مقاومتی محسوب کرد .
رکن سوم:مصرف کالاهای داخلی
سیره پیامبر اکرم این بود که همیشه به افراد یک جامعه توصیه می کرد تا از دسترنج خود بخورید و فوائد زیادی را برای این کار بیان می کردند از جمله اینکه هر فردی از دسترنج خودش بخورد خداوند متعال با نظر رحمت به او نگاه می کند و او را عذاب نمی کند :
(کلوا من کَدّ اَیدیکم * مَن اَکَل مِن کَدِّ یَده، نَظَرَ اللهُ اِلَیه بالرَّحمَةِ، ثُمَّ لا یُعَذِّبهُ اَبَداً: از دسترنج خویش بخورید و هر کس از دسترنج خویش بخورد خداوند با نظر رحمت به او نگاه خواهد کـرد و او را عـذاب نـمـی کند)( الحیاة، ج 3، ص 322)( بحارالانوار، ج 103، باب 1)
همچنین تاکید فراوان داشتند بر اینکه کارهای خود را خودتان انجام دهید و هرگز از دیگران به اندازه یک چوب مسواک کمک نخواهید :
(لا یـَسـْتـَعْنَ اَحَدَکُمْ بِالنّاسِ وَلَوْ فی قَضْمِةٍ مِنْ سـِواکٍ: کـارهـای خـود را خـود انجام دهید و هرگز از دیگران ، اندازه یک چوب مسواک ، کمک نـخـواهـیـد.)( سیره نبوی،ج اول،ص 343)
به تحقیق می توان این دستورات و توصیه های رسول خدا را که در حوزه فردی بیان کرده اند را در حوزه اجتماع و همچنین جامعه اسلامی عمومیت داد و رمز موفقیت جامعه اسلامی را در این نکته دانست که جامعه ای می تواند به موفقیت دست پیداکند و در برابر ابر قدرت های دنیا مبارزه کند که همه میایحتاج خود را خودش تهیه کند و حتی به اندازه یک چوب مسواک محتاج دیگران نباشد.
رکن چهارم:استفاده از همه ظرفیت های کشور
سیره رسول خدا بر این بود که از تمام ظرفیت های که جامعه به خوبی استفاده کند تا یک کار به سرانجام برسد و به همین جهت از افراد مختلف برای نهایی شدن کار ها استفاده می کرد از ثروت حضرت خدیجه سلام الله علیها گرفته تا درایت امیر المومنین علیه السلام و همچنین مشورت با افراد متعهد و متخصص از جمله اقدامات پیامبر اعظم در این راستا بوده است .
خلاصه کلام آنکه جامعه ای می تواند به عزت و سربلندی برسد که اولا استعدادهای درونی خود را کاملا بشناسد و ثانیا با اعتماد به نفس و توکل به خدای متعال از تمام ظرفیت های خود در راستای عملی شدن اقتصاد مقاومتی بهره ببرد و با انجام این امور است که طبق وعده خداوند متعال که فرمود: ِ (وَ لَنْ یَجْعَلَ اللَّهُ لِلْکافِرینَ عَلَى الْمُؤْمِنینَ سَبیلاً : و خداوند هرگز بر [زیانِ] مؤمنان، براى کافران راه [تسلّطى] قرار نداده است.)( النساء : 141)جامعه اسلامی می تواند با استقلال و عزت و سربلندی پایدار باشد و زیر سلطه هیچ ابر قدرتی نباشد.
نویسنده:امین ادریسی
