برخی از ما برای  اینکه از زیر یک کار شانه خالی کنیم ،یا بهانه  ای برای انجام ندادن آن جور کنیم ،از ابزار و وسیله های مختلفی کمک می گیریم ،برخی مشکل خود را فقدان حوصله برای انجام کارها بیان می کنند و با گفتن یک جمله که فعلا حوصله ندارم قضیه را تمام می کنند.
برخی دیگر با به تعویق انداختن مسئولیت هایی که به عهده آنها گذاشته شده از انجام دادن آن طفره می روند و بالاخره وقتی از برخی از آدم ها می خواهیم کاری را ترک کرده و کار دیگری را جایگزین آن کنند، می گویند ما به این کار عادت کرده ایم و ضرب المثل معروف را که ترک عادت مرض است را به عنوان سپری محکم برای دفاع از خود بکار می گیرند.
سوال مهمی که در اینجا مطرح می شود این است که آیا واقعا وقتی به انجام دادن یک کار عادت کردیم، نمی توان این عادت را تغییر داد و به سراغ انجام کار دیگری برویم ؟آیا این بهانه که ترک عادت موجب مرض است می تواند دلیل  منطقی برای اصرار بر انجام یک کار مشخص باشد.؟
حقیقت این است که یکی از مهمترین عواملی که هر گز به چشم نمی آیند و مانند سد محکم و آهنین مانع پیشرفت ما در عرصه های مختلف زندگی می شوند، عادت هایی ناپسندی است که ما به آنها گرفتار شده ایم و تا راهی برای رهایی از آنها پیدا نکنیم ،نمیتوانیم زندگی خود را تغییر بدهیم و شاهد یک زندگی لذت بخش در در دنیا باشیم.
وجود مبارک امیر مومنان علی علیه السلام در یک روایت زیبا اهمیت پرداختن به  ترک عادت های ناپسند را این گونه به تصویر می کشند:

(ذَلِّلوا أنفُسَکُم بِتَرکِ العاداتِ ،وَقودوها إلى فِعلِ الطّاعاتِ ، وحَمِّلوها أعباءَ المَغارِمِ ، وحَلُّوها بِفِعلِ المَکارِمِ ، وصُونوها عَن دَنَسِ المَآثِمِ : با ترک کردن عادتها، نفسهاى خود را رام کنید و آنها را به سوى انجام طاعات بکشانید و بارهاى تاوانها و جریمه ها را بر دوش آنها نهید و با به کار بستن کارهاى نیکو، آنها را بیارایید و از پلشتى گناهان، دورشان نگه دارید.)( غرر الحکم: 5199)
همچنین بسیار جالب است که وقتی حضرت علی علیه السلام به بیان برترین عبادت ها در پیشگاه خداوند متعال می پردازد ،مساله ترک عادت های ناپسند را به عنوان برترین عبادت معرفی می کند و می فرماید:
(أفضَلُ العِبادَةِ غَلَبَةُ العادَةِ :امام على علیه السلام : برترین عبادت، چیره شدن بر عادت است.)( [غرر الحکم: 2873 ])
در این مقاله به برخی از عادت های ناپسند اشاره می کنیم تا با حذف کردن آنها ،تغییرات ملموسی را در زندگی خود احساس کنیم.
1)گوش دادن مداوم به موسیقی
یکی از عادت هایی که امروز در بین افراد کاملا مشهود است، گوش دادن به موسیقی است به نحوی که برخی از افراد اکثر اوقات خود را به این امر اختصاص می دهند و گاهی با گوش دادن به موسیقی با صدای بلند آسبی های جسمانی فراوانی را برای خود به وجود می آورند که این مسئله را می توان به عنوان یک عادت ناپسند معرفی کرد.
امیر مومنان علی علیه السلام در مقابل این عادت ناپسند که اولا سبب نکوهش اطرافیان خواهد شد و دوما سبب زنگار دل ها می شود یک عادت بسیار زیبا را برای ما معرفی می کنند و آن اینکه گوش های خود را به خوب شیدن عادت بدهیم و فقط سخنان و یا چیزهایی را بشنویم که به درستی و پاک بودن ما کمک می کند :
(عَوِّدْ اُذُنَکَ حُسنَ الاستِماعِ ، و لا تُصغِ إلى ما لا یَزیدُ فی صَلاحِکَ استِماعُهُ ؛ فإنَّ ذلکَ یُصدِئُ القُلوبَ ، و یُوجِبُ المَذامَّ :امام على علیه السلام : گوش خود را به خوب شنیدن عادت ده و به سخنانى که شنیدن آنها بر درستى و پاکى تو چیزى نمى افزاید گوش مسپار؛ زیرا این کار دلها را زنگار مى زند و موجب نکوهش مى شود.)( غرر الحکم : 6234)

2) پرخوابی
برای توضیح این عادت توجه به این مساله لازم است که پرخوابی و کم خوابی یک مساله نسبی است و شما با توجه به سنی که در آن هستید باید میزان استاندارد خواب خود را مشخص کنید ،بعد از مشخص شدن میزان استاندارد ساعت هایی که شما به خواب نیاز دارید ،خوابیدن بیش از آن مقدار آثار جسمی و روحی بدی را در زندگی شما به دنبال خواهید داشت که متاسفانه این مساله به عنوان یکی از عادت های ناپسند در بین برخی از افراد مشاهده می شود و این همان عادت مذمومی است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از آن ابراز نگرانی کرده اند :
«بر امت خویش بیشتر از هر چیز از شکم پرستی و پرخوابی و بیکارگی و بی­ایمانی بیمناکم.( نهج الفصاحة،ح109)

3)بد زبانی
برخی آن قدر از الفاظ زشت و ناپسند استفاده کرده اند که این مساله به عنوان یک عادت برای آنها تبدیل شده است و همیشه و همه جا از این الفاظ استفاده می کنند و به سبب همین عادت ناپسند مورد ملامت و نکوهش اطرافیان خود قرار می گیرند .
امیر مومنان در توصیه ای طلایی به این دسته از افراد این گونه می فرماید:
(عَوِّدْ لِسانَکَ حُسنَ الکَلامِ تَأمَنِ المَلامَ :: زبان خود را به گفتن سخن نیک و زیبا عادت ده، تا از ملامت محفوظ مانى.)( غرر الحکم : 6233)

4)عادت به انجام گناه در خلوت
برخی از افراد در جامعه چهره موجهی دارند اما در خلوت و نهان خود عادت های ناپسندی دارند و به انجام برخی از گناهان خو گرفته اند که این مسئله می تواند روزی موقعیت و آبروی آنان را با خطرات مهمی مواجه کند که از جمله این خطرات رسوایی در میان جامعه است چنانچه امام حسن علیه السلام در این رابطه می فرمایند:
(العاداتُ قاهِراتٌ ، فَمَنِ اعتادَ شَیئا فی سِرِّهِ وخَلَواتِهِ، فَضَحَهُ فی عَلانِیَتِهِ وعِندَ المَلَأِ:امام حسن علیه السلام : عادتها مقهور کننده اند. پس، هر کس در نهان و خلوتهاى خود به چیزى عادت کند، آن چیز او را در آشکار و میان جمع رسوا سازد.)( تنبیه الخواطر :2/113)

5)عادت به دروغ گویی
این عادت نیز که در بین برخی از افراد مشاهده می شود و متاسفانه با دروغ های زیادی که  به زبان آورده اند ،کاملا قبح و زشتی این عمل برای انها عادی شده است و به سادگی برای هر موضوع بی ارزشی نیز دروغ می گویند .
دروغ گویی که در آیات و روایات اسلامی به شدت از آن نهی شده است ضررهای قابل توجهی را برای فرد و جامعه به دنبال خواهد داشت که از جمله ضررهای مادی که زندگی افرادی که به این گناه بزرگ عادت کرده اند را تهدید می کند، فقر و بیچارگی در دنیا است چنانچه امیر مومنان علی علیه السلام می فرماید:(اعتِیادُ الکِذبِ یُورِثُ الفَقرَ: عادت به دروغگویى فقر مى آورد. )(بحار الأنوار : ج 36،ص261)
آنچه مسلم است افرادی که به این صفات و ویژگی های ناپسند عادت کرده اند یک شبه نمی توانند عادت خود را ترک کنند اما می توان با یک برنامه ریزی کوتاه مدت و با مطالعه پیرامون عوارض و مشکلاتی که این عادت های ناپسند میتواند برای ما و اطرافیان ما به وجود بیاورد در صدد حذف آنها از زندگی و جایگزینی عادت های خوب باشیم.

نویسنده:امین ادریسی